(या तिसऱ्या भागात नंबर चार आणि पाच या दोन मुद्द्यांवर चर्चा केली आहे)..

4. *Interference in each other’s field..*

हा प्रकार खूप कमी आहे, पण जेव्हा असतो तेंव्हा तो फार डोकेदुखी करतो..

समोरच्यावर कॉन्फिडन्स नसणे हे मुख्य कारण त्यामागे असते.. सर्जनला वाटते, अन्सथेटिस्ट काय करून ठेवेल काय की, म्हणून तो सारखं, “सर काय देताय?” म्हणून विचारत असतो, किंवा सारखं मॉनिटर कडं बघून उसासे टाकत असतो, आणि अनेस्थेटीस्टला सांगत राहतो, “सर BP एवढा झालाय.. सर, Pulse तेवढी झालीये”.. वगैरे..

अनेस्थेटीस्ट नवीन असो की जुना असो, काही काही सर्जनला interfere करायची सवयच असते, ते उगाच सल्ले देत राहतात, किंवा काहीतरी non specific विचारत राहतात..

ह्या उलट काही अनेस्थेटीस्ट ओटीत आलं की बाय डिफॉल्ट उगीचच पॅनिक मोड मध्ये जातात.. स्पायनलची लेव्हल चेक करताना स्वतःही कन्फ्युज होतात आणि पेशंटलाही कन्फ्युज करतात.. ऑपरेशन चालू असतानाही उगाच मध्ये मध्ये डोकं घालत असतात.. सर्जन (मनात) म्हणत असेल, “आता काय abdomen जाऊन बसतो का बाबा!!”

सर्जरीत काही अवघड स्टेप चालू असेल, किंवा व्यवस्थित दिसत नसेल, जमत नसेल, आणि अशा वेळी अन्सथेटिस्ट स्वतःचं डोकं लावत असेल, किंवा “सर इथं एक ब्लिडर आहे, सर सर इथं पण बघा बरं”.. असे सल्ले देत असेल, तर सर्जन खूप इरिटेट होतात.. “धर, तूच कर ऑपरेट” असं म्हणावं असं सर्जन्सना खूप वाटत असतं, पण मग तो हुशारीने म्हणतो, अरे सरांसाठी चहा मागवा डॉक्टर्स रूम मध्ये!!

काही अनेस्थेटीस्ट सर्जनला काही extra knowledge देण्याच्या नादात काही वरवरच्या गोष्टी सांगतात.. उदा. Ketamine मुळं असं होतं, Propofol मुळं तसं होतं, अमकं दिलं की ब्लिडिंग जास्त होतं. वगैरे.. मग तिथं येणाऱ्या दुसऱ्या अनेस्थेटीस्टला पण तो सर्जन, “सर, हे देऊ नका.. सर, ते करू नका”.. अशा सूचना द्यायला लागतो..

(म्हणजे सर्जनने अनेस्थेटीस्टला सल्ले/सूचना देण्यामागे, त्या सर्जनचा कुठल्यातरी अनेस्थेटीस्टने किंवा सिनियर सर्जन मित्राने करून दिलेला पूर्वग्रह ही असू शकतो..)

सर्जनने आपल्या requirements अनेस्थेटीस्ट ला जरूर सांगाव्यात. उदा. मला या पेशंटला चार तासांनी डिस्चार्ज करायचंय, किंवा procedureला फक्त पाच मिनिटं लागणार आहेत, किंवा मला बीपी इतकाइतका पाहिजे वगैरे.. पण अमुकच द्या, तमुक देऊ नका हा “force करण्याचा” मोह शक्यतो टाळावा.. कारण जो anesthetist ज्या प्रकारच्या drug ला किंवा अनेस्थेशीया procedure ला कम्फर्टेबल असतो, तो (त्या पेशंट नुसार) तो अनेस्थेशीया ठरवत असतो..

एकदा, एक 110किलोचा known asthmatic पेशंट होता. त्याला Steinmann pin टाकायची होती. मी म्हणालो, मी एकदम low level unilateral spinal देतो.. पण सर्जननी short GA साठी खूप insist केलं.. त्या केसला इतका काय त्रास झाला आम्हा दोघांनाही.. तासभर आम्ही ओटीतच!! असो..

एक मित्राने सांगितलेला किस्सा आहे.. एकदा एका अनेस्थेटीस्टनी सिनियर सर्जनच्या मनात भरवलं होतं की, nerve block दिला की कालांतराने ती nerve damage व्हायची शक्यता जास्त असते.. म्हणून मग तिथं forelimb च्या सगळ्या केसेस GA त व्हायच्या (कारण त्या अन्सथेटिस्ट ला blocks देणे जमत नव्हते!) .. मग माझा हा मित्र तिथं जायला लागल्यावर तो सर्जन block मध्ये केसेस करायला खूप reluctant असायचा.. त्याला तो फोबियाच बसला होता!!
त्या अनेस्थेटीस्टला तो ट्रेंड बदलायला खूप त्रास झाला..

बऱ्याच सर्जन्स ना अनेस्थेशीयाच्या कुठल्यातरी drug चा किंवा procedure चा फोबिया असतो.. त्यापैकी GA चा फोबिया खूप कॉमन आहे.. ट्यूब टाकावी लागणार म्हणलं की अनेस्थेटीस्टच्या अगोदर सर्जनलाच धडकी भरते.. कारण त्याला समोर दिसत असतं की आपल्याकडे GA साठी लागणाऱ्या गोष्टी नाहीत.. monitoring सक्षम नाही.. स्टाफ फारसा ट्रेन्ड नाही.. वगैरे वगैरे..

पण सर्जन्सनी कधीनकधी या गोष्टींना overcome केलं पाहिजे ना.. कारण वेळ काय सांगून येत नसते..

5. *Compromised conditions and Confidence of Anaesthetist..*

Compromised situationsमध्ये काम करणं ही खरं तर Anaesthetist ची चूक आहे.. “हा खूप कॉन्फिडेंट आहे”, असं सर्जननं म्हणलं, की अनेस्थेटीस्ट कसल्याही केसेस कुठंही करायला तयार होतो.. Overconfident anaesthetist हा खरं तर स्वतंत्र लेखाचा विषय आहे. पण हे असे anaesthetist च अनेस्थेशीया फिल्डच्या devaluation साठी काही अंशी जबाबदार आहेत.. अनेस्थेटीस्टला चालतंय म्हणल्यावर सर्जनलाही बरंच आहे.. समजा, एखाद्या semi emergency short GA case ला सर्जन म्हणतो, पेशंट NBM नाहीये, एका तासापूर्वीच चहा बिस्कीट खाल्लय.. तर लगेच very smart & over confident अन्सथेटिस्ट म्हणतो, “काही होत नाही सर, मी आहे ना!”.. की लगेच सर्जन इम्प्रेस!!
(आणि जो अन्सथेटिस्ट सर्जनला म्हणेल, “आपण चार तास तरी थांबू सर” तो लगेच low confident ठरतो..)

मला सांगा, “पेशंटला काही होत नाही”, असं कसं म्हणू शकतं कोणी इतक्या कॉन्फिडेंटली? आणि काय झालं, तर तूम्ही लगेच सक्शन करणार आणि ट्यूब टाकणार.. वगैरे वगैरे..
पण कुणी सांगितलंय हे तुम्हाला? कोण तुमचा सत्कार करणार आहे का? की कोण तुम्हाला अवोर्ड देणार आहे?
का उगीच पेशंटची morbidity वाढवता? का त्याला रिस्क ला expose करता? तुमच्या घरचं कोणी पेशंट असतं तर तुम्ही असंच केलं असतं का? सांगा मला..

Surgery may be major or minor.. but anaesthesia is never minor.. हे अनेस्थेशीयाला ऍडमिशन घेतल्या दिवशीच आपल्याला हे शिकवलेलं असतं.. मग प्रॅक्टिसमध्ये पडलं की लगेच विसरायचं का ते?

Intracath ऐवजी Scalp vein लावलेला असताना खूप जण अनेस्थेशीया देतात, हे मी ऐकलंय..
का बरं अनेस्थेशीयासाठी definitive IV line नाही घेत आपण? पूर्वी तर ते अगदी रुटीन होतं, म्हणून आताही तेच करावं का? केस मायनर आहे म्हणून intracath लावला नाही तरी चालतो, असं कुठं लिहिलंय का? 15-20 रुपयांना पडतो तो Intracath हॉस्पिटलला.. तेवढेही सर्जन afford करू शकत नसेल तर कशाला करता मग केसेस?!.. क्वालिटी देऊ शकत नसेल तर दुकान बंद करावं..

बऱ्याचदा सर्जनचं काहीही नसतं, पण अनेस्थेटीस्टच हे चालवून घेत असतो.. आणि अनेस्थेटीस्टला चालतंय म्हणल्यावर सर्जनला तर बरंच आहे!! (हा न्यूटनचा सहावा नियम असावा..!) सर्जनला स्पष्ट सांगा, मला stand by ला जरी बोलावलं तरी IV line secure पाहिजे, आणि अनेस्थेशीया द्यायचा असेल तर intracathच पाहिजे.. तो असं किती अनेस्थेटीस्टना ‘नाही’ म्हणेल बरं.?

दुसऱ्याला चांगल्या सवयी लावायला आपल्याला वाईटपणा घ्यावाच लागतो.. (हा काही न्यूटनचा नियम नाही, हे universal truth आहे!)

गरजेचं असलं तरी ब्लड अरेंजच केलेलं नसणं, हवी ती investigations केलेली नसणं, अनेस्थेशीयासाठी आवश्यक असलेले drugs उपलब्ध नसणं, ह्या Compromised conditions आहेत.. 2D echo लागणार असेल तर तो करून घेणे, अथवा फिजिशियन ओपिनियन घेणे, एखादी स्पेसिफिक लॅब टेस्ट (justifiableअसल्यास) करून घेणे, हे आवश्यक असते.. पण हे कधी कधी होत नाही.. कायद्याच्या चौकटीत ह्या गोष्टी negligence मध्ये येतात.. पेशंटचे काही वाईट झालं आणि कोर्टात केस गेली तर या दुर्लक्षित गोष्टींमुळे आपल्याला शिक्षाही होऊ शकते.. कारण आपलं काय चुकलंय हे ठरवणारे आणि निर्णय देणारे लोक नॉनमेडिको असतात.. तिथं तुम्ही केलेल्या शर्थीच्या प्रयत्नांपेक्षा तुमच्याकडून काय करायचं राहिलं (तपासण्या, फिटनेस, पेपर वर्क etc) हेच जास्त पाहिलं जातं..

पूर्वीचा जमाना वेगळा होता.. लोक पण aggressive नव्हते.. CPA नव्हता.. तेंव्हा काहीही चालायचं.. तेंव्हा तुम्ही Ambu bag वर GA दिला होता, पण म्हणून आताही असंच करणार का? तेंव्हा कितीही heroic conditions मध्ये सर्जरी केलेल्या असोत, पण आता असं चालेलंच असं नाही ना.!

Compromised conditions चे किंवा heroic conditions मध्ये कसं काम केलं होतं, ह्याबद्दल प्रत्येकाकडे स्वतःचे थरारक किस्से असणार आहेत, पण म्हणून आताही पुन्हापुन्हा तेच करायचे का? मग सुधारणा कधी करायच्या? असे किस्से इतरांना सांगताना आपल्याला वाईट वाटले पाहिजे, थ्रिलिंग नाही..

पूर्वी प्रत्येक नवीन अनेस्थेटीस्टला अशा compromised practice ला सामोरं जावं लागत होतं, आता परिस्थिती बदलतीये.. पण आजही बहुतांश सिनियर सर्जन्स प्रोटोकॉल बदलायला तयार नसतात.. जर सिनियर सर्जन दरवेळी नवीन आलेला अनेस्थेटीस्ट बोलावत असेल तर त्याठिकाणी जुने अनेस्थेटीस्ट तिथे जायला टाळाटाळ करत असतात, म्हणून नवीन अनेस्थेटीस्टला ह्या compromised conditions(आणि चार्जेस) ला face करावे लागते.. कारण त्यांच्यासाठी प्रश्न सेटल होण्याचा आणि competency साबीत करण्याचाही असतो..

हे compromised set up मध्ये काम करायला लावणं, आणि compromised set up मध्ये काम करणं, हे दोन्हीही सर्जन अन्सथेटिस्ट च्या परस्पर सहमतीने कुठंतरी थांबायला हवं..

(क्रमशः)

**