(या दुसऱ्या भागात Availability of equipments या तीन नंबरच्या मुद्द्यावर चर्चा केली आहे)..

3. *Availability of Equipments..*

एकंदरीत हॉस्पिटलमध्ये अनेस्थेशीया आणि अनेस्थेटीस्ट या दोहोंना प्रायोरीटी जरा कमीच असते.. समजा एखाद्या सर्जनने नवीन प्रॅक्टिस सुरू केली तर तो सगळे instruments घेईल, भारीतला C-arm घेईल, लेझर घेईल, Laparoscope, Arthroscope घेईल, अजून काहीबाही हायफाय घेईल.. पण बॉईल्स मशीन (अनेस्थेशीया मशीन) मात्र बाबा आदम च्या जमान्यातलेच घेईल.. आणि हॉस्पिटलमध्ये एकच मॉनिटर तेही साधे आणि स्वस्त वाले घेईल.. त्याला त्याच्या सिनियर मित्रांनी सांगितलेले असते, “अशा किती GA च्या केसेस होणार आहेत तुझ्याकडं? मग कशाला पैसे वाया घालवतो? आणि साध्या बॉईल्स मशीनवर पण GA देता येतोच की!” वगैरे.. असा सगळा प्रकार!!

अद्ययावत बॉईल्स मशीनला Anaesthesia work station म्हणतात, त्यात vaporizer, close circuit आणि ventilator हे मुख्य घटक असतात..

GA चे Smooth Induction, steady maintenance आणि Reversal हे तीन भाग जर तुम्ही विमानाच्या Take off , flight आणि Landing सोबत तुलना करून पाहिले, तर तुम्हाला ते चांगले समजून येतील.. GA देणे म्हणजे पेशंटला विमानात बसविण्यासारखे आहे.. पण त्यासाठी दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळातली विमाने वापरतात अनेस्थेटीस्ट.. (आताच्या वापरातले बहुतांश बॉईल्स मशिन्स 1940च्या दशकांत शोधलेली आहेत).. जग गेलंय F-16 विमानांकडे, आणि अनेस्थेटीस्ट मात्र विमानातून खाली बघत बघत कुठं वळायचं आणि कुठं उतरायचं ते ठरवताहेत.. अतिशयोक्ती वाटत असेल तर मला सांगा, Goldmann bottle वापरणारा प्रत्येक अनेस्थेटीस्ट Halothen चा वास घेऊन ठरवतो की नाही, किती MAC Halothane चाललं असेल ते!! कशाशी तुलना करायची मग ह्या सगळ्या प्रकाराची??

जगातल्या विकसित देशात लोकांच्यात अनेस्थेशीया बाबत awareness खूप आहे.. समजा ऑपरेशन नंतर पेशंटला काही intra operative events रिकॉल झाले, आणि त्यामुळे भीतीदायक स्वप्ने वगैरे पडू लागली, तर त्या देशात अनेस्थेटीस्टवर केस फाईल करतात.. मग अनेस्थेटीस्टला parameters चे ग्राफ, End tidal gas analysis, bis monitoring, असे intra op रेकॉर्ड कोर्टाला द्यावे लागतात.. पण आपल्या इथं जर अशी intra operative awareness बद्दल कोणी अनेस्थेटीस्टवर कोर्टात केस केली, तर अनेस्थेटीस्ट कदाचित स्वतःला वाचवू शकणार नाही.. कारण असल्या काहीही facilities त्याला अव्हायलेबलच नसतात..

हॉस्पिटलमध्ये Work station असेल तर तुम्ही
1. Anaesthesia gases जास्तीतजास्त अचूक देऊ शकता,
2. uniform breaths देऊ शकता,
3. पेशन्टला जाणारा प्रत्येक श्वास मॉनिटर करता येतो,
4. अनेस्थेशीयाची deapth ही predictable आणि maintained राहते,
5. पेशंट चा safty index वाढतो, high risk cases आपण कमीतकमी स्ट्रेस घेऊन करू शकतो, आणि
6. Peri operative complications च्या शक्यता (probabilities) खूप खूप कमी होतात..

इतके सारे फायदे आहेत anaesthesia work station वापरल्याचे.. पण सर्जन्स पेशंटच्या अनेस्थेशीया साठी work station घ्यायला उत्सुक नसतात.. सर्जन्सचं सोडा, बरेच अन्सथेटिस्ट सुद्धा work station च्या फायद्यांना aware नसतात, किंवा त्यासोबत कम्फर्टेबल नसतात.. त्यांच्या सर्जन मित्राने विचारलं तर ते स्वतःच म्हणतात, “कशाला मोठं बॉईल्स मशीन घ्यायचंय? आपलं काम चाललंय ना ह्यावर, काही अवघड असेल तरी मी करतो ना मॅनेज, आतापर्यंत काही प्रॉब्लेम येऊ दिलाय काय मी!!”..
झालं… मग काय… सर्जन पण खुश!!

पण लोक हा विचार करत नाहीत, की नॅनो गाडीमध्ये पण पाच जण बसतात, आणि Honda City त पण पाच जणच बसतात, मग आपण नॅनो गाडी का घेत नाही? तिथे Quality, Driving comfort आणि Safety या गोष्टी जसा महत्वाच्या वाटतात तसं अनेस्थेशीयाच्या बाबतीत का वाटत नाहीत..?

सर्जरीसाठी भारीतले equipments घेऊन किंवा फॅसिलिटी देऊन पेशंटला Honda City किंवा BMW चा फील द्यायचा, पण अनेस्थेशीयाच्या quality च्या बाबतीत मात्र पेशंटला नॅनोत बसवायचे!! असंच म्हणावं लागेल..

“आमच्याकडे एवढ्या GA च्या केसेस होत नाहीत”, हे असेच एक दुटप्पी लॉजिक आहे.. भलेही आठवड्यातून एकदाच बाहेर काढणं का होईना पण भारीतली फोर व्हीलर घेतो का नाही आपण!? तिथं का विचार करत नाही, आपल्याला रोज किती वेळा गाडी लागते त्याचा? आणि होंडासिटी चे पाच वर्षात जेवढे depreciation येईल, तेवढ्यात तर नवं workstation येतं की!..

काही जण म्हणतात, “आम्ही कमी पैशात ऑपरेशन करतो, पैसे वसूल होत नाहीत”..
मी म्हणतो, प्रत्येक गोष्ट पैसे वसूल करण्यासाठी नसते.. समजा defibrillator घेतलं आणि म्हणलं, पैसे वसूल होण्यासाठी आता महिन्याला दोन-तीन तरी cardiac arrest व्हायला पाहिजेत, तर चालेल का? तिथं आपण पैसे वसुलीचं गणित करत नाही, पण ते मशीन आपल्याकडे असण्याने जी saftey, security आणि बॅकअप comfort मिळतो, त्याची तुलना पैशांशी होतच नसते मुळी!!

सर्जनने भाड्याने जागा घेऊन आणि बेसिक गोष्टी घेऊन प्रॅक्टिस सुरू केली असेल तर एक वेळ ठीक आहे.. पण प्रॅक्टिस वाढेल तसं आपण पहिल्यांदा आपल्या working situations improve केल्या पाहिजेत.. हॉस्पिटलला upgrade केलं पाहिजे.. हॉस्पिटल इंटेरिअर साठी दहा पंधरा लाख घालवायचे, पाचेक लाख खर्चून inauguration करायचे, पण जी खरी काळाची गरज आहे त्याला प्रायोरिटी अजिबातच नाही द्यायची हे चूक आहे.. प्रत्येकाने स्वतःशी शपथ घेतली पाहिजे की मी एखादा प्लॉट कमी घेईन, एखादी फॉरेन ट्रिप कमी करेन, पण हॉस्पिटलमध्ये मला comfortably काम करता यावं, रोजची चिडचिड कमी करता यावी, आणि complications minimize करता यावे, यासाठी लागणाऱ्या गोष्टी (उदा. Upgraded equipments घेणं किंवा स्टाफ वाढवणं वगैरे) या गोष्टी मी आधी करेन.. आणि फक्त मेडिकल फिल्डच नव्हे तर प्रत्येक क्षेत्रासाठी हा नियम लागू आहे खरंतर..

एकंदरीतच आपल्या मेडिकल फिल्डमध्ये हॉस्पिटलच्या improvement आणि updation वर फार खर्च करायचं काही डॉक्टर्सच्या जीवावर येत असतं.. त्यातल्या त्यात अनेस्थेशीयाच्या बाबतीत तर जास्तच.. (अर्थात, याला अपवाद आहेतच, परिस्थिती आता पूर्वीइतकी निराशाजनक नाहीये, तरीही..).. डॉक्टर्स एकवेळ इंटेरिअर नवीन करतील पण, ते डीम झालेले ओटी लाईट्स, मध्येच बंद पडणारं ‘लो बजेट’ मॉनिटर, करकर वाजणारा ओटी टेबल, आणि धोका देणारी कॉटरी आणि सक्शन, हे तसंच पन्नास वेळा दुरुस्त करू करू वापरतील.. आणि त्यावरून स्वतःची चिडचिड वाढवून घेतील..

उपकरणांची efficiency कमी होऊ शकते, उपकरणं जुनाट होऊ शकतात, किंवा अतिवापराने ती लवकर खराब होऊ शकतात, हे मान्य केले पाहिजे.. आणि ती वेळेत बदलली पाहिजेत.. केवळ उपकरणे तुटली-फुटली तरच ती बदलावी, अन्यथा नाही, असा काही नियम नाही ना!!

आपल्या income मधला ठराविक हिस्सा, आपण ज्याच्या जीवावर कमावतो, त्या गोष्टींना अद्ययावत करण्यासाठी वापरला पाहिजे.. (फक्त वैद्यकीय क्षेत्रच नाही, तर प्रत्येक क्षेत्रात हे खरे आहे).. त्यात Monitoring Equipments, clinical Facilities, Working conditions (like AC , trained staff, Protocols etc.) आणि आपले knowledge या गोष्टी येतात..

अनेस्थेटीस्टनी पण GA चे ड्रग्स, cardiac drugs आणि difficult intubationचे equipments आपल्या बॅगमध्ये ठेवायला काय हरकत आहे? (विशेषतः periphery मध्ये practice करणाऱ्या अनेस्थेटीस्टनी).. आणि ते expiry dates चेक करून maintain ही ठेवावं..

अचानक intubation ची वेळ येते, आणि अनेस्थेटीस्ट बॅग मधून समान काढतो, तेंव्हा समजतं की त्याच्या Laryngoscopeचे सेल गेलेत, मग चिडचिड आणि पळापळ सुरू!! प्रॅक्टिस सुरू केल्यावर घेतलेले तेच जुनेपुराणे स्कोप, त्याच जुन्या कळकटलेल्या Endotracheal tubes, हे चित्र अनेस्थेटीस्टनी पण बदललं पाहिजे..

(क्रमशः)

**