(या पाचव्या भागात Risks, Emergencies and Right to refuse या मुद्द्यावर चर्चा केली आहे)..

*7. Intra operative expectations from each other..*

_ऑपरेशन चालू असताना अनेस्थेटीस्टला सर्जन कडून काय अपेक्षा असतात?_

1. फास्ट ऑपरेट करावे. प्रोसिजर वेळेत सुरू करून वेळेत संपवायचा प्रयत्न करावा..

2. मध्येमध्ये unnecessary फोन कॉल्स घेऊन किंवा, गप्पा मारून टाईमपास करू नये.. (त्यातल्या त्यात short GA दिला असेल तर..)

3. लागणारे सगळे drugs आणि इतर गोष्टी आधीच available करून ठेवाव्यात, मग ऐनवेळी गडबड होत नाही, आणि अनेस्थेटीस्टची चिडचिडही होत नाही.

4. जरूरत असेल तर अनेस्थेशीया साठी मदत करणारा एक चांगला मदतनीस द्यावा.. (अनेस्थेटीस्टनी सगळं one handedly च करावं, तरंच तो competent, असं कुठंच लिहिलेलं नाहीये)..

ह्या सगळ्या गोष्टी अपेक्षित असतात. नाहीतर मग अनेस्थेटीस्टची नाहक चिडचिड होते, कधी उघड कधी मनातल्या मनात.. आणि बऱ्याचदा त्याच्या लक्षातही येत नाही की आपण का चिडलोय.! असो..

_ऑपरेशन चालू असताना सर्जनला अनेस्थेटीस्ट कडून काय अपेक्षित असते..?_

1. Optimum anesthesia level द्यावी.. केस GA मध्ये असेल तर adequate relaxation द्यावे..

2. Acceptable BP ठेवावा, किंवा काही सर्जरींना जिथं hypotensive anaesthesia लागतो, तिथं तो द्यावा..

3. अवघड स्टेप चालू असेल किंवा काही कॉम्प्लिकेशन्स झाले असतील, तर निगेटिव्ह बोलून किंवा भीती घालून सर्जनचे moral down करू नये..

4. मोबाईल मध्ये बघत किंवा पुस्तक वाचत बसू नये, त्यापेक्षा ओटीत काही मदत लागली तर प्रॉम्प्टली करावी..

5. बोलून किंवा असंबद्ध हालचाली करून डिस्टर्ब करू नये..

6. केस सोडून जायची घाई करू नये..

स्पायनल अनेस्थेशीया मध्ये केस असेल तर Optimum anaesthesia level देणे हे अनेस्थेटीस्ट चे काम आहे.. काही अनेस्थेटीस्ट, “आलीये सर लेव्हल, येईल येईल”.. असंच करत राहतात.. पण सर्जनला मात्र ऑपरेट करायला डिफिकल्ट जातं.. अशा वेळी सर्जनला वाटतं, एक वेळ करण-अर्जुन पुनर्जन्म घेऊन येतील, पण ह्याची लेव्हल काही येणार नाही.!! अशा वेळी अनेस्थेटीस्टनी alternative मार्ग काढायला हवा, यात काही वादच नाही..

रिलॅक्सेशन हा balanced anaesthesiaचा महत्वाचा घटक आहे, आणि अनेस्थेटीस्टनी तो गांभीर्याने घ्यायला हवा.. पण कधी कधी (बहुधा GAच्या केसला) काही सर्जन रिलॅक्सेशन नाही असं खूप वेळा म्हणतात.. आणि मसल रिलॅक्सन्टचा आणखी dose दिला तरी अजिबातच सॅटीस्फाय होत नाहीत.. अशा वेळी तिथं NMJ monitoring उपलब्ध असायला पाहिजे होतं, असं खूप वाटतं.. खरंतर ED90 वगैरे कन्सेप्ट अनेस्थेटीस्टनी अशा सर्जन्सना समजून सांगायला हवेत..

“ऑपरेट करता येईना, पेशंट टाईट” असं काही सर्जनचं असतं.. ऑपरेट करणे नीट जमत नसेल, तर लाईटच नीट नाही, पेशंटच टाईट आहे, असिस्टंटच नीट पकडत नाही, दिसतंच नीट नाही, असं वड्याचं तेल वांग्यावर काढणारे काही जण असतात.. (अर्थात, बरचसे जण असे नसतात..)

काही जण कोणत्याही ‘बीपी’ला कम्फर्टेबलच नसतात.. खरंतर ब्लडलेस सर्जिकल फिल्ड असलेलं चांगलंच आहे, आणि अनेस्थेटीस्टनेही ते देण्याचा प्रयत्न करावा, पण बीपी सरसकट 90 किंवा 80mmHg करण्यापेक्षाही, pre operative values च्या किती खाली बीपी आपण आणतोय, ते महत्त्वाचे असते.. Systolic BP <30%, आणि diastolic BP <15% of the pre operative values आपण जास्त वेळ ठेवला, तर vital organs चे perfusion affect होऊन कॉम्प्लिकेशन्स होऊ शकतात, हे सर्जन अनेस्थेटीस्ट दोघांनीही लक्षात ठेवावे.. दुसरं म्हणजे, surgical field मधल्या Oozingला खूप गोष्टी कारणीभूत असतात, बीपी त्यातली फक्त एक गोष्ट आहे, हेही विचारात घ्यावे..

ऑपरेशन दरम्यान काही कॉम्प्लिकेशन चालू असतील, तर सर्जनची अपेक्षा असते की अनेस्थेटीस्टने समर्थपणे सगळ्या पूरक गोष्टी (allied things) मॅनेज केल्या पाहिजेत.. ऑपरेशनच्या रथाचे सारथ्य केले पाहिजे.. आणि ही एकदम बरोबर अपेक्षा आहे.. पण त्याऐवजी अनेस्थेटीस्ट गडबडून गेला किंवा negative prognosis सांगून सर्जनला demoralise करू लागला तर ते कोणालाही आवडणार नाही.. अनेस्थेटीस्टने पेशंटच्या परिस्थितीची खरी खरी माहिती जरूर द्यावी, काही सूचना जरूर कराव्यात, पण अशा situations जरा politely handle कराव्यात..

पुढचा मुद्दा, ओटीत काम करू लागण्याबाबत.. अनेस्थेटीस्टने ओटीतले अनेस्थेशीयाचे ड्रग्ज चेक करणे, त्याच्या expiry dates पाहणे, काही स्टॉक संपत आला असेल तर सांगणे, गोष्टी व्यवस्थित organise करणे, हे त्याच्या कामासंबंधित जबाबदारीचा पूरक भाग आहे.. पण त्याव्यतिरिक्त ओटीतली इतरही काही कामे करण्याची मैत्रीपूर्ण भावनेतून सर्जन्स विनंती करत असतील तर तेही समजण्यासारखे आहे, पण जर कोणी सर्जन तशी सक्ती किंवा अवाजवी अपेक्षा करत असेल तर मात्र ते चूक आहे..

ओटीत स्वतःहून पुढंपुढं होऊन काम करू लागणारे, खुशमस्करी करण्याचा हरतऱ्हेने प्रयत्न करत राहणारे, आपलं ते सेंटर टिकून राहावं म्हणून ‘सर्जनस्तुती’चे पूल बांधणारे आणि शेवटी कमी चार्जेस घेणारे अनेस्थेटीस्ट कोणाला आवडणार नाहीत बरं?? हे म्हणजे, आपल्याला त्या सर्जनने पुन्हापुन्हा बोलवावं म्हणून त्याला दिलेली ‘लाच’च आहे .. आणि आपल्याला तिथले कॉल्स मिळावेत म्हणून Quality of Anaesthesia देण्यापेक्षा आणि ओटी मध्ये Respectable behaviour ठेवण्यापेक्षा , कोणी अन्सथेटिस्ट जर या असल्या गोष्टी आपण ‘प्रोजेक्ट’ करत असेल, तर त्याला आत्मपरीक्षण करायची नितांत गरज आहे..

काही सर्जनना अनेस्थेटीस्टने निवांत बसलेलं आवडत नसतं.. त्यांना वाटतं, अनेस्थेटीस्टने सारखं बीपी बघीतला पाहिजे, माझे फोन कॉल्स answer केले पाहिजेत, किंवा C arm दाखवला पाहिजे, किंवा पेशंट शिफ्ट करू लागला पाहिजे.. वगैरे एक ना अनेक..

मग ते “सर, जरा बीपी किती आहे सांगता का?”.. किंवा, “सर, जरा रिलॅक्स वाटत नाहीये abdomen”.. किंवा, “सर, जरा लाईट ऍडजस्ट करता का?” असं सारखं त्याला जागेवरून उठवत राहतात, आणि ऑपरेशन संपेपर्यंत किरकिर करत राहतात.. हा actually सर्जन-अनेस्थेटीस्ट असा मुद्दा नाहीये.. तर हा personality disorderचा भाग आहे..

काही अनेस्थेटीस्ट ओटीत फोनवर मोठ्या मोठ्याने गप्पा मारतात.. काहीजण उगाच स्टाफवर चिडचिड करत राहतात.. काहीजण एकतर पॅनिक मोड मध्ये नाहीतर मॅनिया मोड मध्ये असतात.. तर काहीजण ऑपरेशन दरम्यान स्टाफसोबत टवाळक्या करत बोअर मारत राहतात, हे देखील त्याच personality disorder चा भाग आहे..

असो..

(क्रमशः)

**